ابزار وبمستر

آزمایش كنید صفحه 2

از روی حركات جسم داخل جعبه می توان به شكل و جنس آن پی ببریم و با بررسی رفتار جسم می‌توان در مورد شكل و ویژگی های آن حدس هایی زد . اما دقیق نیست . هر چه شكل و ویژگی‌های پیشنهادی درباره جسم بیشتر باشد می توان حدس تقریباً درست تری زد .

آزمایش كنید صفحه 21

1- لامپ روشن نمی شود . چون هیچ اثری از تولید گاز در اطراف دو الكترود كه حاكی از عبور جریان است دیده نمی شود پس نتیجه می گیریم آب مقطر الكترولیت نیست .

2- لامپ ضعیف روشن می شود . زیرا در آب معمولی جهت تصفیه تركیب شیمیایی وجود دارد كه بر اثر حل شدن در آب به یون تفكیك می شود و می تواند به عنوان الكترولیت به كار می رود .

3- نور لامپ قویتر می شود و رسانایی الكتریكی مایع افزایش می یابد . زیرا با افزودن نمك خوراكی (Nacl) یا هر تركیب یونی محلول در آب تعداد یون ها در محلول افزایش یافته و رسانایی الكتریكی نیز افزایش می یابد .

4- شدت روشنایی لامپ افزایش می یابد . زیرا هرچه مقدار یون های موجود در محلول الكترولیت بیشتر باشد جریان برق بهتر هدایت می شود .

5- شكر : غیرالكترولیت                   سركه : الكترولیت                           الكل : غیرالكترولیت

آبلیمو : الكترولیت                          جوش شیرین : الكترولیت

موادی كه به صورت مولكولی حل می شوند رسانای جریان برق نیستند . (تركیبات مولكولی) .

6- كلسیم كربنات وكلسیم سولفات هر دو در آب نامحلولند و جزو غیرالكترولیت ها به شمار می‌آیند.

توجه : در مورد كربنات ها ( ) فقط كربنات های گروه یك جدول تناوبی عنصر و NH₄CO₃ محلولند و الكترولیت به شمار می روند و در مورد سولفات ها (نقره سولفات ، جیوه سولفات ، سرب سولفات ، استرونسیم سولفات ، كلسیم سولفات ، باریم سولفات) نامحلولند و غیرالكترولیت بقیه سولفات ها الكترولیت به شمار می آیند .

آزمایش كنید صفحه 22 و 23

1- كیوی : اسید                   سیب : اسید               پرتقال : اسید             گوجه فرنگی : اسید

جوش شیرین : باز                  صابون : باز                قرص آسپرین : باز

اسیدباتری : اسید                  مایع ظرفشویی : باز      شامپو : باز                 نوشابه گازدار : اسید

2- رنگ آبی كم كم از بین می رود . زیرا برم تیمول بلو و جوش شیرین خاصیت بازی دارند و رنگ محلول آبی می شود . وقتی به داخل محلول می دهیم كربن دی اكسید (Co₂) وارد محلول شده و با آب تركیب می شود و اسید كربنیك (H₂Co₃) تشكیل می دهد و اثر باز (محلول جوش شیرین) خنثی می شود و رنگ آبی از بین می رود . اگر مقدار كربن دی اكسید بیشتر باشد محلول خاصیت اسیدی پیدا می كند و رنگ محلول زرد می شود .

واكنش دهنده ها

فرآورده ها

3-                             HCL+ NaOH.........NaCl + H20

 

4- شروع به واكنش كرده و گازی از محلول آزاد می شود .

بلی – اگر چوب كبریت افروخته ای را به آن نزدیك كنیم انفجار خفیف روی می دهد كه نشان دهنده وجود گاز هیدروژن است كه با اكسیژن هوا تركیب شده و آب تولید می شود .

(بهتر است برای جمع آوری گاز پس از شروع واكنش چند لحظه سر لوله آزمایش با چوب پنبه بسته شود) .

5- حباب های گاز آزاد می شود كه نشان دهنده وجود گاز كربن دی اكسید است .

بلی – اگر چوب كبریت افروخته ای را به آن نزدیك كنیم چوب كبریت خاموش می شود كه بیانگر وجود گاز كربن دی اكسید است .

اگر تخم مرغ در اسید بماند پوسته آهكی در اسید حل می شود و با اسید تركیب می شود و پوسته نرم می شود .

آزمایش كنید صفحه 28

قسمت های گوشتی ، چربی و پوست تجزیه می شود (قسمت های نرم) و فقط قسمت سخت یعنی استخوان باقی می ماند . البته رنگ تیره پیدا می كند و بوی نامطبوعی از آن به مشام می رسد .

عوامل ایجاد كننده تغییرات : تجزیه كنندگان یا تك سلولی های موجود در خاك و هوا .

آزمایش كنید صفحه 41

ابتدا دو قطعه مقوا از هم جدا و دور می شوند و به سمت كناره های ظرف حركت می كنند . وقتی دو قطره جوهر را در كناره های ظرف می چكانیم ابتدا به صورت تقریباً عمودی به سمت پایین می شوند سپس به سمت وسط حركت می كنند و از قسمت وسط به طرف بالا می آیند .

 

آزمایش كنید صفحه 70

طول بازوی محرك

طول بازوی مقاوم

با انجام آزمایش های مختلف به این نتیجه می رسیم كه طول بازوی محرك و بازوی مقاوم به جای تكیه گاه بستگی دارد و با كمك معادله مزیت مكانیكی  =  مزیت مكانیكی و اندازه گیری بازوها و محاسبه مزیت مكانیكی در نهایت به این نتیجه می رسیم كه اگر بازوی محرك برابر بازوی مقاوم باشد ماشین (اهرم) با تغییر جهت نیرو كمك می كند و مزیت مكانیكی برابر یك است . اگر طول بازوی محرك بیشتر از طول بازوی مقاوم باشد اهرم به افزایش نیرو كمك می كند و مزیت مكانیكی بیشتر از یك است و اگر طول بازوی محرك كمتر از طول بازوی مقاوم باشد اهرم با افزایش مسافت و سرعت اثر نیرو كمك می كند و مزیت مكانیكی كمتر از یك است . پس مزیت مكانیكی اهرم نوع اول به علت متغیر بودن تكیه گاه می تواند برابر یك یا بیشتر از یك یا كمتر از یك باشد . مزیت مكانیكی اهرم نوع دوم بیشتر از یك و اهرم نوع سوم كمتر از یك است .

آزمایش كنید صفحه 71

طول بازوی محرك

طول بازوی مقاوم

در قرقره ثابت نیرویی كه نیروسنج نشان می دهد با وزنه برابر است یعنی نیروی محرك برابر نیروی مقاوم است و به همین جهت مزیت مكانیكی برابر یك است . اما در قرقره متحرك نیروی نیروسنج نصف وزنه است یا نیروی مقاوم دو برابر نیروی محرك است و به همین جهت با محاسبه در فرمول مزیت مكانیكی ،  =  مزیت مكانیكی ، مزیت مكانیكی قرقره متحرك برابر 2 است .

آزمایش كنید صفحه 72

در چرخ و محور ، چون محور به چرخ متصل است و شعاع چرخ بیشتر از شعاع محور است ، اگر محور ثابت باشد با نیروی كمتری می توان چرخ را چرخانید . یعنی دانش آموز هر چه قوی تر باشد نمی تواند محور را نگه دارد و از چرخش آن جلوگیری كند و میله داخل دست او می چرخد . یعنی در این حالت افزایش نیرو وجود دارد .

در حالتی كه چرخ را ثابت نگه داریم و بتوانیم محور را بچرخانیم كاهش نیرو صورت می گیرد .

در افزایش نیرو مزیت بیشتر از یك و در كاهش نیرو مزیت كمتر از یك است .

آزمایش كنید صفحه 74 و 75

طول بازوی محرك

طول بازوی مقاوم

برای محاسبه مزیت مكانیكی سطح شیبدار ابتدا باید وزنه چهارچرخه را كه نقش نیروی مقاوم را دارد با كمك نیروسنج به دست آوریم . سپس نیرویی كه نیروسنج به طور موازی با سطح شیبدار چهارچرخه را بالا می برد و نقش نیروی محرك را دارد بخوانیم . بعد با استفاده از فرمول مزیت مكانیكی ،  =  مزیت مكانیكی ، مزیت مكانیكی سطح شیبدار را محاسبه كرد. باید توجه كرد كه شیب نقش مهمی در اندازه نیروها و كم و زیاد شدن مزیت مكانیكی دارد .

1- اگر شیب سطح شیبدار زیاد باشد مزیت مكانیكی كمتر می شود . زیرا با زیاد شدن شیب طول سطح شیبدار (بازوی محرك) كاهش می یابد و ارتفاع (بازوی مقاوم) افزایش می یابد در این صورت با كم شدن طول سطح شیبدار مزیت مكانیكی كمتر می شود .

2- سطح شیبدار طویل . زیرا در سطح شیبدار هر چه نسبت طول به ارتفاع بیشتر باشد بازوی محرك از بازوی مقاوم بیشتر می شود و مزیت مكانیكی افزایش می یابد .

3- خیر . به دو دلیل :

الف) چون نیرویی كه جسم را به موازات سطح شیبدار بالا می برد نقش نیروی محرك را دارد و همیشه از نیروی مقاوم (وزن جسم) كمتر است . پس همیشه مزیت مكانیكی بزرگتر از یك خواهد بود.

ب) چون سطح شیبدار مانند مثلث قائم الزاویه است و در مثلث قائم الزاویه طول وتر (طول سطح شیبدار یا همان بازوی محرك) همیشه از اندازه دو ضلع دیگر بیشتر است . پس طول سطح شیبدار بیشتر و مزیت بیشتر از یك می شود .

آزمایش كنید صفحه 76

كار عملی برای دانش آموزان

البته مزیت مكانیكی اهرم ها – قرقره ها – چرخ و محور – سطح شیبدار در آزمایش های قبلی مطرح شده است .

آزمایش كنید صفحه 78

2- در حالتی كه نیروی وزن را روی نوك انگشت می اندازیم فشار بیشتر را احساس می كنیم زیرا نیروی وزن روی سطح كوچكی توزیع می شود . یعنی فشار وارد بر یك سطح با مساحت سطح نسبت عكس دارد .

آزمایش كنید صفحه 81

3- آب از سوراخ پایینی با فشار بیشتر و از سوراخ بالایی با فشار كمتری خارج می شود . نتیجه می‌گیریم كه هر چه ارتفاع آب بیشتر باشد فشار زیادتر است به عبارت بهتر فشار در مایعات به ارتفاع آنها بستگی دارد .

آزمایش كنید صفحه 83

1- بدنه قوطی به سمت داخل فرو می رود . زیرا بر اثر سرما ، بخار آب داخل قوطی بر اثر عمل میعان به مایع تبدیل شده حجمش كم می شود و فشار داخل قوطی كم می شود و چون فشار هوای بیرون بیشتر از فشار درون قوطی است بدنه قوطی به سمت داخل فرو می رود .

2- ورقه كاغذ به در لیوان می چسبد و آب از لیوان نمی ریزد . چون هوا از پایین به كاغذ فشار می‌آورد و مانع ریختن آب می شود .

آزمایش كنید صفحه 87

2- بادكنك و پارچه مالش داده شده ، هر دو تكه های كاغذ را به خود جذب می كنند .

3- بادكنك به سمت پارچه حركت می كند . یعنی جذب پارچه می شود .

4- بادكنك ها از هم دور می شوند .

نتیجه : اجسام دارای بار الكتریكی به یكدیگر نیرو وارد می كنند . این نیروگاه ربایشی و گاه رانشی است . از همین دو ، دو نوع بارالكتریكی وجود دارد .

آزمایش كنید صفحه 89

1- میله های شیشه ای مالش داده شده یكدیگر را می رانند . زیرا بارهای آنها همنام هستند .

2- میله پلاستیكی مالش داده شده جذب میله شیشه ای آویخته شده می شود .

پارچه پشمی و میله شیشه ای یكدیگر را می رانند . زیرا بارهای آنها همنام هستند .

نتیجه : بار میله های شیشه ای و پارچه پشمی شبیه به هم (مثبت) و بار میله پلاستیكی و نایلون هم شبیه به هم (منفی) است .

آزمایش كنید صفحه 90

1- میله پلاستیكی را با مالش به پارچه پشمی و میله شیشه ای را با مالش با كیسه نایلونی باردار می‌كنیم .

2- ورقه های الكتروسكوپ هنگام نزدیك شدن میله های باردار به كلاهك بدون آنكه با آن تماس داشته باشند از هم دور می شوند و هنگام دور شدن میله ها ، ورقه ها به حالت اول برمی گردند .

3- با تماس دادن میله شیشه ای یا پلاستیكی به كلاهك ، ورقه ها از هم دور می شوند و با دور شدن میله ها از كلاهك به همان حالت باقی می مانند .

4- اگر درمرحله 3 برق نما با میله شیشه ای باردار شده باشد با نزدیك میله شیشه ای به كلاهك ورقه‌ها دوباره بازتر می شوند و با نزدیك كردن میله پلاستیكی ورقه ها بهم نزدیك می شوند و به هم می چسبند . اما اگر برق نما با میله پلاستیكی باردار شده باشد با نزدیك كردن میله پلاستیكی به كلاهك ورقه ها بازتر و با نزدیك كردن میله شیشه ای ورقه ها به هم نزدیك می شوند .

الف) جسم مورد نظر را به كلاهك برق نما نزدیك می كنیم اگر ورقه های برق نما حركت كنند یا باز شوند جسم باردار است . اگر ورقه ها حركتی نداشتند جسم بی بار است . باید توجه داشته باشیم كه برق نما قبل از آزمایش بی بار باشد .

ب) ابتدا برق نما را با یك جسم باردار كه نوع بارش را می دانیم باردار می كنیم . سپس جسم موردنظر را به كلاهك برق نما نزدیك می كنیم . اگر ورقه ها بازتر شوند بار جسم مورد آزمایش با بار برق نما مشابه و همنام است . اما اگر ورقه های برق نما به هم نزدیك شوند یا بچسبند بار جسم با بار برق نما مخالف است یا ناهمنام است .

آزمایش كنید صفحه 97

كار عملی برای دانش آموزان و تفهیم شدت جریان و توجه به اینكه میوه های انتخابی بهتر است ترش باشند (كیوی ، گریپ فروت ، گوجه فرنگی و ...) و توضیح رابطه ولتاژ با شدت جریان با اندازه گیری شدت جریان با كمك آمپرسنج در یك مدار ساده

لامپ

آمپرسنج

ولت سنج

شدت جریان

آزمایش كنید صفحه 108

- در شكل ظاهری ، رنگ ، میزان سختی و مقاومت با یكدیگر متفاوتند . استخوان تازه رنگ روشن و شفاف دارد و سخت است . استخوان جوشیده به علت حل شدن بعضی از مواد آن در آب تغییر رنگ داده و سختی آن كمتر است .

- وقتی استخوانی حرارت می بیند مواد پروتئینی آن می سوزند . استخوان انعطاف خود را از دست می دهد و بسیار شكننده می شود .

- استخوانی كه در اسید قرار گرفته است ، اسید تركیبات كلسیم و فسفر را در خود حل كرده و سختی استخوان را از بین برده است و به همین جهت استخوان بسیار نرم است .

آزمایش كنید صفحه 136

هیدر كه جانور كوچكی از گروه كیسه تنان است و نیز بسیاری از اسفنج ها به روش جوانه زدن تولیدمثل می كنند . هیدر در آب های شیرین به سر می برد و توانایی تولیدمثل جنسی نیز دارد . در این جانور هنگام تولیدمثل غیرجنسی ، گروهی از سلول ها تقسیم می شوند و جوانه ای ایجاد می‌كنند. سپس جوانه رشد كرده و بازوهایی مثل هیدر اولیه پیدا می كند . هیدر جوان ممكن است از هیدر مادر جدا شود یا متصل به آن باقی بماند .

آزمایش كنید صفحه 137

كپك نان و كپك روی میوه هایی مثل مركبات در گروه های مختلفی از قارچ ها قرار دارند . آنها از نظر شكل ظاهری ، نحوه زندگی ، تولیدمثل و نیز شكل هاگدان و هاگ های خود متفاوتند . هاگ های كپك نان درون هاگدان كروی شكل قرار دارد و هاگ ها سیاه رنگ هستند ولی هاگ های كپك مركبات مانند دانه های تسبیح در انتهای رشته های ویژه باریكی در كنار هم قرار گرفته اند و هاگ ها تقریباً قهوه ای رنگ هستند .

آزمایش كنید صفحه 141

هسته رویشی لوله گرده باعث ایجاد این لوله و خروج آن از سوراخ های سطحی پوسته بیرونی دانه گرده می شود . درون این لوله دوگامت نر از تقسیم هسته زایشی دانه گرده به وجود می آیند . این عمل وقتی كه دانه گرده روی كلاله مادگی قرار می گیرد رخ می دهد . لوله گرده در كلاله نفوذ می‌كند ، وارد خامه می شود و پس از عبور از آن به تخمك می رسد . این عمل درون مادگی گل اتفاق می افتد